[OPINION] Quan hệ Việt - Hàn: Không chỉ có kinh tế, cần cân bằng và mở rộng hợp tác toàn diện

Nhìn vào các số liệu kinh tế, quan hệ giữa Hàn Quốc và Việt Nam quả thực vô cùng rực rỡ. Hàn Quốc là nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam, và các cơ sở sản xuất của Samsung Electronics tại đây đã trở thành một yếu tố đóng góp "cấp quốc gia" khi chiếm hơn 20% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Tuy nhiên, bất chấp những thành tựu vượt trội này, mối quan hệ song phương Hàn-Việt vẫn đang nghiêng về một phía. Nếu không kể đến lĩnh vực kinh tế, các nền tảng giao lưu văn hóa, giáo dục và xã hội không có nhiều, và sự hiểu biết thực tế giữa người dân hai nước vẫn còn hạn chế. Cấu trúc hiện tại rõ ràng là nguy hiểm, vì một mối quan hệ chỉ vận hành bằng các con số có thể bị lung lay bất cứ lúc nào.

▲ Giao lưu văn hóa vẫn còn một chiều

Ở Hàn Quốc, việc các nhà hàng Việt Nam mọc lên và số lượng du học sinh Việt Nam tăng lên khiến việc nghe thấy tiếng Việt trên đường phố không còn là điều hiếm hoi. Thế nhưng, số lượng người Hàn Quốc thực sự hiểu sâu sắc về văn hóa Việt Nam lại không nhiều. Ngược lại, việc tiêu thụ K-content tại Việt Nam đang bùng nổ, nhưng đây cũng chỉ gần như là "sự tiêu thụ một chiều" đối với văn hóa Hàn Quốc.

Trên thực tế, các quan chức Cục Điện ảnh Việt Nam từng bày tỏ rằng họ "muốn hợp tác sản xuất với Hàn Quốc nhưng không có nền tảng hợp tác". Để văn hóa được duy trì bền vững, cần có các cơ chế hợp tác mang tính cơ cấu, như "Quỹ Đồng sáng tạo Việt - Hàn" hay "Chương trình Lưu trú trao đổi nghệ sĩ hai nước," thay vì chỉ là các hoạt động giao lưu đơn lẻ như vậy.

 ▲ Hợp tác giáo dục và thanh niên là tài sản tin cậy dài hạn

Các doanh nghiệp Hàn Quốc đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nhân lực kỹ thuật tại Việt Nam. Trong khi đó, các trường đại học Việt Nam lại cho rằng họ "thiếu các chương trình giáo dục gắn kết với ngành công nghiệp". Lấp đầy khoảng cách này chính là vai trò của hợp tác giáo dục.

Ví dụ, các dự án như Trung tâm Nghiên cứu chung Hà Nội Bách khoa – KAIST, hoặc việc thành lập các khoa bán dẫn giữa doanh nghiệp Hàn Quốc và các trường đại học Việt Nam, là những mô hình mang lại lợi ích thực tiễn lớn nếu hai nước triển khai ngay lập tức. Trên thực tế, một trường đại học ở Seoul đã từng đàm phán về chương trình đồng cấp bằng 3+1 với Việt Nam, nhưng đã bị hủy bỏ do thiếu sự hỗ trợ từ chính phủ. Việc không thể thể chế hóa những cơ hội như vậy là một tổn thất đối với quốc gia.

Giao lưu thanh niên cũng tương tự. Có thể dễ dàng xây dựng các chương trình như "Visa Giao lưu Thanh niên Việt - Hàn" hay chương trình thực tập tại các cơ quan nhà nước của hai nước, giống như mô hình ở châu Âu. Chỉ khi sự tin cậy được xây dựng trong giới trẻ, hợp tác kinh tế và ngoại giao trong tương lai mới có thể tự nhiên phát triển và trưởng thành.

▲ Hợp tác y tế có thể trở thành động lực tăng trưởng mới

Hàn Quốc có thương hiệu toàn cầu về phẫu thuật thẩm mỹ K-Beauty, da liễu K-Dermatology và y học chính xác. Trong khi đó, cải thiện cơ sở hạ tầng y tế là một nhiệm vụ trọng tâm cấp quốc gia của Việt Nam. Tuy nhiên, hợp tác y tế giữa hai nước vẫn chưa đạt được tiến triển lớn, chủ yếu vẫn chỉ dừng lại ở giai đoạn "thu hút bệnh nhân."

Điều cần thiết hiện nay là mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực như áp dụng mô hình vận hành bệnh viện kiểu Hàn Quốc tại Việt Nam, đào tạo y bác sĩ Việt Nam tại Hàn Quốc, và nghiên cứu chung về chăm sóc sức khỏe AI. Thực tế, một bệnh viện lớn của Hàn Quốc đã từng thúc đẩy việc thâm nhập vào Hà Nội, nhưng dự án đã bị hủy bỏ do các ràng buộc hành chính tại địa phương và thiếu sự hỗ trợ từ chính phủ Hàn Quốc. Ngược lại, Việt Nam muốn mời các doanh nghiệp chăm sóc sức khỏe kỹ thuật số của Hàn Quốc tham gia vào các dự án thí điểm quốc gia, nhưng lại không thể thực hiện cũng do thiếu sự hợp tác cấp chính phủ.

Chính phủ hai nước cần phải lấp đầy khoảng trống này.

▲ Thiếu mạng lưới chính quyền địa phương và xã hội dân sự

Nhiều chính quyền địa phương ở Hàn Quốc có thỏa thuận kết nghĩa với Nhật Bản và Trung Quốc, nhưng hợp tác với Việt Nam lại rất hạn chế. Mô hình hợp tác Busan – TP. Hồ Chí Minh rõ ràng là thành công, nhưng hoạt động ở các khu vực khác còn mờ nhạt. Nếu tăng cường kết nghĩa giữa các chính quyền địa phương và mở rộng hợp tác theo hướng gắn liền với đời sống như lễ hội khu vực, giao lưu doanh nghiệp vừa và nhỏ, và triển lãm văn hóa, nền tảng của quan hệ song phương sẽ trở nên vững chắc hơn nhiều.

Hơn nữa, các công ty khởi nghiệp và doanh nghiệp vừa và nhỏ của Hàn Quốc muốn thâm nhập vào Việt Nam nhưng lại thiếu thông tin. Về vấn đề này, Hiệp hội Doanh nghiệp Trẻ TP. Hồ Chí Minh của Việt Nam đã đề xuất "muốn thành lập một diễn đàn khởi nghiệp chung với Hàn Quốc," nhưng đã bị lãng quên do sự phản hồi chậm trễ từ phía Hàn Quốc.

▲ Giờ là lúc hướng đến một mối quan hệ cân bằng

Quan hệ Việt – Hàn hiện tại giống như một "bánh xe khổng lồ chỉ lăn bằng kinh tế." Tuy nhiên, một bánh xe đơn độc chắc chắn sẽ bị chao đảo. Chỉ khi gắn thêm những bánh xe khác như văn hóa, giáo dục, y tế và hợp tác địa phương, quan hệ đối tác thực sự mới được hoàn thiện.

Điều cần thiết cho việc này rất đơn giản: Chính phủ hai nước chính thức tái thiết kế khuôn khổ hợp tác từ "chú trọng kinh tế" sang "hợp tác toàn diện trên mọi lĩnh vực."

Hợp tác kinh tế có thể rực rỡ, nhưng các lĩnh vực khác vẫn đang ở giai đoạn chập chững. Nếu để mặc sự mất cân bằng này, mối quan hệ song phương sẽ có lúc bộc lộ sự lung lay. Bây giờ chính là thời điểm để hai nước tái cơ cấu lại mối quan hệ. Chỉ khi hai quốc gia hiểu nhau sâu sắc hơn, quan hệ Hàn - Việt mới có thể thực sự phát triển thành đối tác thực thụ cho thế hệ tương lai.

<Bài viết được đóng góp bởi Yang Kyu-hyun, hiện là Giám đốc Tòa soạn Economic Daily (tiếng Hàn) và Tòa soạn AJU Ilbo (tiếng Trung)>